Edities

In deze uitgave staan de eerste zes delen van de vroege versie van de cyclus Harmonies poétiques et religieuses van Franz Liszt, in 1997 voor het eerst uitgegeven bij B.V. Muziekuitgeverij XYZ. Deze klavierstukken, opgetekend in Schetsboek N9 dat zich in het Goethe- und Schiller-Archiv te Weimar bevindt (GSA 60/N9), ontstonden in het najaar van 1847 toen Franz Liszt te gast was in het houten landhuis van Carolyne von Sayn-Wittgenstein nabij het dorpje Woronince (Woronowce) in de Oekraïne.

Deze bundel omvat alle klavierstukken uit de eerste fase van de ontstaansgeschiedenis van de cyclus Harmonies poétiques et religieuses. Allereerst het klavierstuk van die naam, dat in de zomer van 1833 ontstond. Vervolgens het klavierstuk Hymne de l’enfant à son réveil in eerste versie, geïnspireerd op het gelijknamige gedicht van Lamartine. Het merendeel van de hier voor het eerst gepubliceerde stukken ontstond echter in de herfst van 1845, kort na de definitieve breuk met Marie d’Agoult. De composities, waaronder zeer fraaie, werden ontleend aan Schetsboek N5.

Binnen de groep klavierstukken verzameld onder de titel Harmonies poétiques et religieuses neemt Hymne de l’enfant à son réveil een bijzondere plaats in. Want van deze compositie bestaan maar liefst zes versies: drie voor piano en drie voor koor. De drie koorversies dateren van 1862, 1865 en 1874; van deze was tot voor kort uitsluitend de laatste in druk verkrijgbaar. De onderhavige editie betreft de eerste uitgave van de koorversie van 1862 (‘Rome, 18 Février’), gerealiseerd op basis van het manuscript in het Goethe- und Schiller-Archiv te Weimar (GSA60/C20). 

De huidige editie betreft de eerste gedrukte uitgave van een onbekende jeugdsonate van Carl Philipp Emanuel Bach. Daarvan bestaan twee versies uit respectievelijk 1736 en 1744. Deze worden eerst in Urtext gegeven, dus exact zoals ze in handschrift zijn overgeleverd. Vervolgens worden beide versies betekend gepresenteerd (voorzien van articulatie, dynamische voorschriften, vingerzetting, et cetera). Met een uitvoerig voorwoord over de ontstaans-geschiedenis, een tekstkritisch commentaar en opmerkingen bij de betekende partituur (over de interpretatie). Beide versies staan opgenomen op AB I-07.

De drie hier voor het eerst gepubliceerde werken stammen alle uit Liszts schetsboek N6 uit het Goethe- und Schiller-Archiv te Weimar. Van de negen bewaard gebleven schetsboeken is dit de oudste; Liszt werkte erin van 1829 tot in 1833. Het betreft een Largo in b-klein, Essai sur l’indifférence in Es-groot en Mazeppa, een compositie in f-klein die niets met de bekende etude van die naam te doen heeft. De drie schetsen tonen aan dat de jonge componist tussen 1829 en 1832 zijn stijl in menig opzicht, vooral in harmonische en metrische zin, aan het ontwikkelen was.

Frédéric Chopin schreef zijn Introduction et Polonaise brillante voor cello en piano, opus 3, in 1829-30. Wanneer Carl Czerny ertoe over is gegaan van dit jeugdwerk een transcriptie voor piano-solo te maken, is niet bekend, maar het plaatnummer van de eerste druk, uitgegeven bij Pietro Mechetti te Wenen, wijst naar het eind van de jaren dertig van de 19de eeuw. Met name in Frankrijk is deze bewerking decennia lang beschouwd als geschreven door Chopin zelf. Een reden te meer om deze knappe transcriptie aan de vergetelheid te ontrukken en opnieuw onder de aandacht te brengen.

Toen ik in 1986 in het Goethe- und Schiller-Archiv te Weimar onderzoek deed naar de Mazeppa-muziek van Franz Liszt vond ik onder catalogusnummer GSA60/I80 een schets van een alternatieve versie van de tweede helft van de derde variatie en een gewijzigde brug naar de vierde variatie. De eerste maten staan genoteerd op p. 23 van Deel I van de Grandes études in de uitgave van Haslinger; de noten voor de linkerhand werden doorgestreept en vervangen door een ‘Correctus’ die onderaan op de betreffende pagina werd geplakt. Het vervolg is geheel anders en werd volledig uitgeschreven.