Beschrijving
Albert Brussee
FANTASY ON THEMES FROM THE OPERA THAÏS
by Jules Massenet
Jules Massenet (1848-1912) is naast Bizet zonder twijfel een van de belangrijkste componisten van het ‘belle époque’. Van de bijna dertig muziekdramatische werken die hij heeft nagelaten, zijn er meerdere die repertoire hebben gehouden. Naast Manon en Werther denken we in het bijzonder aan Thaïs, een ‘Comédie lyrique en trois actes et sept tableaux’ uit 1894. Deze opera vertoont sterke invloed van het oriëntalisme, de pre-impressionistische, laat-negentiende stroming die ook in het oeuvre van Félicien David, Saint-Saëns en vooral in dat van Debussy en Ravel een grote rol speelt.
Het libretto verhaalt van Athanaël, een in de woestijn levende cenobiet, die naar zijn geboortestad Alexandrië terugkeert om de wulpse courtisane en actrice Thaïs tot het Christendom te bekeren. Hij tracht haar te onderrichten in de ware liefde, de liefde voor het goede, voor al wat is, voor God! Aanvankelijk wordt hij door haar weggehoond, maar op den duur begint ze in zijn woorden haar vage verlangen naar rust en innerlijke harmonie te herkennen. Athanaël echter raakt meer en meer betoverd door de schoonheid en gratie van haar vrouwelijke gestalte. De bekende Méditation de Thaïs, een instrumentaal intermezzo, precies op de helft van de opera door een solo-violist en orkest gespeeld, symboliseert het moment waarop de goddelijke liefde in haar hart neerdaalt en zij besluit haar leven aan God te wijden, terwijl de ascetische monnik tot een hartstochtelijk minnaar transformeert.
In de slotacte vinden we Thaïs in een vrouwenklooster. Door boetedoening sterk verzwakt ligt zij uitgemergeld op een rustbed. Atnanaël, door liefde gedreven, keert terug naar het convent waarheen hij haar zelf gebracht heeft. Snikkend buigt hij zich over de baar en tracht haar te overreden een nieuw leven aan zijn zijde te beginnen. Te laat! Stervende ziet zij twee serafijnen met blanke vleugels, hoort ze de klank van gouden harpen en engelenzang, en ontslaapt in zijn armen… Opnieuw klinkt in deze laatste scène het Andante religioso van de Méditation, nu echter ‘Più appassionato’ en aanzwellend tot een hoogtepunt van hartstochtelijke vervoering, waarna enkele maten in d-klein het dubbelzinnige drama afronden.
In de parafrase wordt in grote lijn de handeling gevolgd. Na enkele inleidende maten wordt het instrumentale gedeelte uit de eerste acte gepresenteerd waarin Massenet Alexandrië schildert, zoals de Romeinse metropool zich langs de Middellandse Zee uitstrekt. In dit gedeelte is de dramatische aria van Athanaël opgenomen die daarin de heidense, verdorven stad vervloekt. Het tweede hoofdgedeelte van de parafrase wordt gevormd door de Méditation de Thaïs, gevolgd door gedeelten uit de balletmuziek uit de tweede acte. Aan de derde acte werd het mooie liefdesduet ontleend, waarna een overgang wordt gecreëerd naar de herhaling van de Méditation, dat zich nu echter dramatischer ontwikkelt en de compositie met brede akkoorden afsluit.
Stijl: laatromantisch, met af en toe wat pre-impressionistische, Oosterse invloeden.
Moeilijkheidsgraad: Trap X op een schaal van I-XII.
RECENSIES
ZAKELIJKE GEGEVENS
© 2023 AB Music Productions & Editions – Den Haag.
Aantal pagina’s: 52, inclusief een Voorwoord in het Nederlands en Engels.
Verkrijgbaarheid: in de muziekwinkel (distributie Hal Leonard) of rechtstreeks via de webshop.